Mühendis Mimar Öyküleri Ayancık Kereste Fabrikası: ZİNGAL Şirketi, ZİNDAN - Ahmet DEMİRTAŞ
|
Ayancık Kereste Fabrikası: ZİNGAL Şirketi, ZİNDAN
Ahmet DEMİRTAŞ
Orman Yüksek Mühendisi
2010-04-15 00:00:00
Mühendislik Mimarlık Öyküleri 4
ORMANCILIK
TMMOB
978-9944-89-975-8
|
1923-1938 döneminde kurulmuş olan şirketler, yapılan sözleşmeler ve kurulmuş olan kereste fabrikaları göz önünde bulundurulduğunda, belirli bir ilerleme sağlandığı söylenebilir. Sınırsız bir biçimde yürütülen ve ormanların talan edilmesiyle sonuçlanmış olması konunun başka bir boyutudur. Bu dönemde çok sayıda şirketin kurulduğunu ve kereste fabrikalarının devreye girdiğini belirtmek gerekiyor.1923-1938 döneminde saptanabildiği kadarıyla, çeşitli boyutlarda 32 kereste fabrikası kurulmuştur. Yabancı sermaye ortaklı olarak, ZİNDAN ve ÇANGAL ORMANLARI (ZİNGAL) TAŞ bu dönemde kurulmuş şirketlerin en tanınmış olanıdır. Yazımızın konusu da, bu şirketin çalışmaları ile yöredeki ekonomik, ekolojik, sosyal, teknik vb. etkileridir.
Kısaca ZİNGAL olarak anılan “Zindan ve Çangal Ormanları Anonim Şirke- ti” 12 haziran 1926’da kurulmuştur.” Şirketin kurucuları Çangal ve Zindan ormanlarını işletme ayrıcalığına sahip bulunan “Türkiye Kibrit İnhisarı T.A.Ş.” yle Türkiye İş Bankası ve merkezi Brüksel’de bulunan “Ozin-Allu Metier de Flandre” Şirketidir. Şirketin sermayesi 1.500.000TL, merkezi İstanbul’dur. Sözü edilen Zingal Şirketi, Zindan Ve Çangal ormanlarını 50 yıl süreyle işletme iznini aldıktan sonra bu ormanlardan üreteceği tomrukları işlemek üzere Ayancık’ ta kereste fabrikası kurar. Fabrika o günün ölçülerine göre çok büyük kapasitede ve moderndir. Ayancık Çayı sınırlı ölçüde olsa da tomruk taşımaya olanak sağlamaktadır. Fabrikada üretilecek kereste ise ağırlıklı olarak deniz yoluyla taşınacaktır. Ayancık o tarihte 300 haneden oluşan, 2000 nüfuslu küçük bir kasabadır. Mart 1945 yılında şirketin mukavelesi hükümsüz sayıldıktan sonra yeniden devlet ormanı olarak işletilmesinin hazırlıkları başlatılır. Çalışmalar iki ay gibi kısa bir sürede sonuçlandırılarak Orman İşletmesi kurulur. Mayıs 1945 tarihli ULUS Gazetesi açılış haberini “Milli Koruma Kanununun verdiği yetkiye dayanarak şirketin fabrika ve tesislerine Hükümetçe el konularak Devletçe işletilmesine karar verildiği de hatırlardadır. Bu yeni Devlet Orman İşletmesi mayısın 8 inci günü, Sinop valisi ile bütün Ayancık ilçesi köyleri ve kasabası halkının sevinç gösterileri içinde yapılan bir törenle işletmeye açılmış, ilk tomrukları taşıyan katarlar fabrikaya girmeye başlamıştır.” biçiminde okuyucularına duyurmuştur. Günümüzde emeklilerin ve kamu görevlilerinin çoğunlukta olduğu Ayancık bu yerlerden yalnızca bir tanesidir. Orman işletmeciliği ve kereste fabrikasının kurulmasıyla küçük bir kasabada ekonomik ve kültürel yaşamın ne denli değiştiğini, kapatılması ile de nasıl durgunlaştığını görmekteyiz. İstanbul, Ankara, İzmir, Mersin gibi büyük kentlere doğru yaşanan kırsal göçün son 20-25 yılda arttığını, konut, ulaşım, işsizlik gibi büyük sıkıntılara yol açtığını biliyoruz. Bu göçlerin önemli bir nedeni de ORÜS, Sümerbank, Tekel, Etibank gibi kuruluşların özelleştirilmesidir. Bu öykü sadece bir orman ürünleri işleme fabrikası öyküsü değil her açıdan bir Türkiye hikayesidir. |
