Mühendis Mimar Öyküleri Cumhuriyet Demiryolunun Kuvvet Üssü: Eskişehir Cer - Mahmut KİPER
|
Cumhuriyet Demiryolunun Kuvvet Üssü: Eskişehir Cer
Mahmut KİPER
Metalurji Mühendisi
2012-04-15 00:00:00
Mühendislik Mimarlık Öyküleri 5
DEMİRYOLLARIMIZ
TMMOB
978-605-01-0364-9
|
Osmanlı döneminde, Almanlar tarafından Anadolu-Bağdat demiryolunun işletmesi için ‘Anadolu-Osmanlı Kumpanyası’ oluşturulurken 1894 yılında Eskişehir’de küçük çaplı bir bakım ve revizyon atölyesi de kurulur. Burası 1919’da 1. Dünya Savaşı’nın galiplerinden İngiltere’nin kontrolüne geçen demiryollarının önemli üslerinden biri olur. O günlerde Anadolu’da önce ulusal direniş, ardından da ulusal kurtuluş hareketi de örgütlenmektedir. 20 Mart
1920’de Kuvayı Milliye birlikleri Eskişehir’i kurtarır. Tesis de Milli Güçlerin eline geçer. Kumpanyanın ismi de değiştirilir ve büyük görevler yapacağı yeni ismini alır: ‘Eskişehir Cer Atölyesi’. 1925’te 500 dönüme ulaşan bir arsa üzerinde ard arda atölyeler kurulmaya başlanır. Vagon ve özellikle lokomotif montajı yapacak ‘montajhane’, buharlı lokomotifler için kazan üretecek ‘kazanhane’, dişli ve tekerlek üretimi için ‘çarkhane’, köprü, makas, kantar, yol güvenliği için araç gereç üretecek atölyeler, hepsi iki yıl içinde kurulur ve faaliyete geçer. Bu tesisi önemli kılan diğer bir özelliği de Cumhuriyet’in ilk ve uzun bir dönem tek ağır sanayi kuruluşu olmasıdır. O yıllarda ortaokul ve lise kitaplarında Eskişehir Cer Atölyesi için ağır sanayi tesisimiz ifadesi kullanılmaktadır. Eskişehir Cer Atölyesi Cumhuriyet tarihinde pek çok ilk ve unutulmaz yaratmıştır. Bunlardan biri de ‘Çıraklık Okulu’dur. Bu okulda, sadece fabrika çalışanlarının çocukları değil, özellikle ıssız, ara istasyonlarda çalışan demiryolcuların bu nedenle eğitim olanaklarından yararlanamayan çocuklarının eğitilmesi hedeflenmiş ve bu çocuklar yatılı ‘talebe pansiyonları’nda ilkokula başlamış ve daha sonra çıraklık okuluna devam etmişlerdir. Bu çocuklara daha ilkokulda öğretilmeye başlanan Almanca dersi ile çıraklık okulunu bitiren öğrencilerin Almanya’da teknik okullarda eğitilmesi hedeflenmiştir. Cumhuriyetin çok önemli bir ağır sanayi hamlesi için öyküyü dikkatlice okumak gerekiyor. |
